ကမ္ဘာပေါ်က အကြီးဆုံးကျွန်း (သို့) ဂရင်းလန်ကျွန်း အကြောင်းသိကောင်းစရာ

ရေပတ်လည်ဝိုင်းလျှက်ရှိသော ကုန်းမြေကို ကျွန်းဟုဆိုလျှင် အဖရိုယူရေရှား(အာရှ+ဥရောပ+အာဖရိက) ၊ အမေရိက(မြောက်+တောင်အမေရိက) ၊ အန္တာတိက နှင့် သြစတြေးလျှတို့ကိုလည်း ကျွန်းဟု ဆိုရပေမည်။ သို့သော် ၎င်းတို့ကို တိုက်အဖြစ်သတ်မှတ်ထားသဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကြီးဆုံးကျွန်းသည် ဂရင်းလန်ကျွန်းသာ ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာ့မြောက်ဖျား အာတိတ်စက်ဝိုင်းအတွင်းသို့ တစ်ကျွန်းလုံးလိုလို ကျရောက်နေသည်။ ဒေဗစ်ရေလက်ကြားနှင့် ဗက်ဖင်ပင်လယ်အော်တို့သည် ဂရင်းလန်ကျွန်းအား မြောက် အမေရိကတိုက်နှင့် ပိုင်းခြား၍ထားလေသည်။ ဂရင်းလန်၏ အဓိပ္ပါယ်မှာ လူသားတို့၏နယ်မြေ(Land of People ) ဖြစ်သည်။

ဂရင်းလန်ကျွန်း၏ ဧရိယာမှာ စတုရန်းမိုင် ၈၃၆,၃၃ဝ မျှ ဖြစ်သည်။ အလျားမှာ မိုင် ၁၆ဝဝ ခန့်၊ အနံမှာ မိုင် ၇ဝဝ ကျော်ခန့် ဖြစ်သည်။ တစ်ဝက်ကျော်မျှသော မြေမျက်နှာပြင်ကို ထုထယ်ကြီးမားသော ရေခဲပြင်ဖုံးလွှမ်းနေသောကြောင့် တောင် ထိပ်များသာလျှင် ကွက်ကြား၊ ကွက်ကြားအားဖြင့် ရေခဲပြင် ပေါ်မှ ထိုး၍ ထွက်နေသည်။

အရွယ်အစားအားဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အနောက်ဥရောပနယ်မြေနှင့်တူညီပြီး သြစတြေးလျတိုက်၏ ၃ပုံ ၁ပုံခန့် ရှိသည်။ ဂရင်းလန်သည် နိုင်ငံတခု ဆိုပါက ကမ္ဘာပေါ်တွင် ၁၂ခုမြောက် ဧရိယာအကျယ်ဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။

တစ်ကျွန်းလုံး၏ နေရာ ၈၀% ခန့်ကို ရေခဲပြင်များဖုံးလွှမ်းလျှက်ရှိသည်။ အချို့နေရာများတွင် ရေခဲပြင်၏ အထူမှာ ပေပေါင်း ၁၀၀၀၀ ကျော်အထိ ရှိတတ်သည်။ ထိုရေခဲပြင်သည် နှစ်စဉ်တန်ချိန် ကုဋေ ၁ဝဝ ကျော်မျှလေးသော ရေခဲများကို ပင်လယ်ထဲသို့ ယူဆောင်ခဲ့သဖြင့် ပင်လယ်၌ မျောနေသော ရေခဲတောင်ကြီး များသည် ခရီးသွားသင်္ဘောများကို အန္တရာယ်ပြုနိုင်သည်။

ဂရင်းလန်၏ ကမ်းရိုး တန်းမှာ ကျောက်ထူထပ်၍ ကုန်းမြေတွင်းသို့ ရှည်လျားစွာ ဝင်နေသော ဖီအော့ခေါ် ရေမြောင်းကြီးများဖြင့်ပြည့်နှက်လျက်ရှိ သည်။ဂရင်းလန်၏အရှေ့ဘက်ကမ်းခြေ၌ ရေအေးစီးကြောင်းတစ်ခု ဖြတ်၍ စီးနေသည်။ ထို့ကြောင့် လူမနေနိုင်လောက်အောင် အအေးလွန်ကဲသည်။

အနောက်ဖက်ကမ်းခြေမှာ အနည်းငယ်နွေး သဖြင့်၊ သစ်ပင်ပန်းမာလ်များ စိုစိုပြည်ပြည်ရှိ၏။ ၂၀၂၀ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်းအရ ဂရင်းလန်တွင် လူပေါင်း ၅၆၀၈၁ ခန့် နေထိုင်သည်။ လူဦးရေသိပ်သည်းဆမှာမူ ၁မိုင်ပတ်လည်တွင် ဝ.၁ဦးခန့်သာ နေထိုင်သဖြင့် လူဦးရေသိပ်သည်းမှု အနည်းဆုံးနေရာလည်းဖြစ်သည်။

ထိုလူဦးရေထဲတွင် ၈၉ ရာခိုင်နှုန်းမှာ ဂရင်းလန်ကျွန်းသူ ကျွန်းသားများဖြစ်ပြီး ကျန် ၁၁% မှာ ဒိန်းမတ်လူမျိုး နှင့် ဥရောပသားများဖြစ်ကြသည်။ ဂရင်းလန်၏ တရားဝင်ဘာသာစကားမှာ ဂရင်းလန်ကျွန်း ဘာသာစကား ( Kalaallisut ၊ Inuktun ၊ Tunumiisut) ဖြစ်ပြီး အင်္ဂလိပ် နှင့် ဒိန်းမတ်ဘာသာစကားများကိုလည်း ပြောဆို သုံးစွဲကြသည်။ နေထိုင်သူအများစုမှာ ခရစ်ယာန်ဘာသာ (Church of Greenland) ကို ကိုးကွယ်ကြသည်။

ကျွန်းသား များမှာ အအေးဒဏ်ခံနိုင်သော အက်စကီးမိုးများ ဖြစ်ကြ၍ ကမ်းရိုးတန်းတစ်လျှောက် ဆီးနှင်းထဲတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ထိုကျွန်းသားတို့သည် ကူးသန်းသွားလာရေး အတွက် ခွေးဆွဲစွပ်ဖားနှင့် ဖျံရေဖြင့်ချုပ်လုပ်သော ကယက်ခေါ် လောင်းလှေများကို အသုံးပြုကြသည်။ နေထိုင်သူစုစုပေါင်း၏ ၉၀% သည် ငါးဖမ်းလုပ်ငန်းကို အဓိက လုပ်ကိုင်ကြသည်။

သို့သော် မြေခွေး၊ ဝက်ဝံ အစရှိသော သားကောင်များကို ဖမ်းဆီးခြင်းဖြင့်လည်း အသက်မွေးမြူကြ သည်။ ဂရင်းလန်သည် ဒိန်းမတ်နိုင်ငံနှင့် ကူးသန်းရောင်းဝယ် သည်။ ကျောက်မီးသွေး၊ ကြေးဝါ၊ ရွှေ ၊ သံ ၊ အလူမီနီယံ နှင့် နီကယ် စသော သတ္တုများစွာကိုလည်း တူးဖော်ရရှိသည်။

အခြားထွက်ကုန်တို့မှာ ဝေလငါး အစိုနှင့် အခြောက်ကုန်၊ ငါးကြီးဆီ၊ ငှက်သိုက်၊ သားမွေးနှင့် တိရစ္ဆာန်တို့၏အရေများ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်စာရင်းအရ ဂရင်းလန်တွင် နေထိုင်သူတဦး၏ နှစ်စဉ်ပျမ်းမျှဝင်ငွေမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၄၈၂၉၆ ဖြစ်သည်။ ငွေကြေးစနစ်အနေဖြင့် ဒိန်းနစ်ရှ် ကရောင်း DKK ကို သုံးစွဲပြီး အမေရိကန် ၁ဒေါ်လာသည် ၆.၃ DKK နှင့် ညီမျှသည်။

ပညာရေးစနစ်သည် ဒိန်းမတ်နိုင်ငံ၏ ပညာရေးစနစ်အတိုင်းသာဖြစ်သည်။ မြို့တော် Nuuk တွင် ဂရင်းလန် တက္ကသိုလ်ရှိသော်လည်း ကျွန်းသူကျွန်းသားအများစုသည် ဒိန်းမတ်တက္ကသိုလ်များတွင်သာ တက်ရောက်လေ့ရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် စာရင်းအရ အသက် ၁၅နှစ်နှင့် အထက် အရွယ်ရောက်ပြီးသူ ဂရင်းလန်နေထိုင်သူတို့၏ စာတတ်မြောက်နှုန်းမှာ ၉၉% ဖြစ်သည်။

ယခု ဂရင်းလန်ဒေသတွင် ဘီစီ ၂၅၀၀ ဝန်းကျင်ခန့်ကတည်းက လူသားတို့ စတင်အခြေချနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုကျွန်းကို ရှေးအခါကပင်လျှင် စကန်ဒီနေဗီးယန်း လူမျိုးတို့က သိရှိခဲ့သည်။ ၁၃ ရာစုတွင် ဂရင်းလန်သည် နော်ဝေဘုရင့်နိုင်ငံ၏ နယ်မြေတခုဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၉၅၃ ခုနှစ်တိုင်အောင် ဂရင်းလန်ကျွန်းကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံအစိုးရက ကိုလိုနီစနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၅ ရက် နေ့တွင် ယင်းကိုလိုနီစနစ်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ဂရင်းလန်ကျွန်းကို ဒိန်းမတ်နိုင်ငံထဲသို့ သွတ်သွင်းခဲ့လေသည်။ ဂရင်းလန်ကျွန်း၌ မဲဆန္ဒနယ် ၂ နယ်ရှိရာ တစ်နယ်မှ ကိုယ်စားလှယ်တစ်ဦးကျကို ဒိန်းမတ်လွှတ်တော်သို့ စေလွှတ်ခွင့်ရှိသည်။

မကြာသေးခင်ကတော့ ဂရင်းလန်သည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရနယ်မြေ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဒိန်းမတ်ဘုရင်မ Margrethe II ကို အကြီးအမှူးထား၍ ဝန်ကြီးချုပ် Múte Bourup Egede က အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။

ပျမ်းမျှအပူချိန်မှာ ၁၀ဒီဂရီဆဲစီးယပ်စ်ဖြစ်သည်။ ဂရင်းလန်တွင် လူဦးရေ ၁ထောင်အထက်ရှိသော မြို့ငယ်ပေါင်း ၁၃မြို့ပါဝင်ပြီး မြို့တော် Nuuk တွင် လူဦးရေ ၁၇၀၀၀ ကျော်နေထိုင်သည်။ အခြားထင်ရှားသည့် မြို့ငယ်များမှာ Sisimiut ၊ Ilulissat နှင့် Aasiaat တို့ ဖြစ်သည်။ ဂရင်းလန်သို့ ဒိန်းမတ်မြို့တော် ကိုဗင်ဟေဂင် နှင့် အိုက်စလန်မြို့တော် ရေးခီးဗက်တို့မှ တဆင့်သွားရောက်နိုင်သည်။

ဂရင်းလန်တွင် တမြို့နှင့် တမြို့ ဆက်သွယ်ထားသော အဝေးပြေးလမ်းများမရှိပဲ မြို့တွင်းလမ်းများသာ ရှိသည်။ ဂရင်းလန်တွင် လေဆိပ်ပေါင်း ၁၄ ခု ရှိပြီး Kangerlussuaq လေဆိပ်သည် အကြီးဆုံးလေဆိပ်ဖြစ်သည်။ ထိုလေဆိပ်ကို ၁၉၄၁ ခုနှစ်က အမေရိကန်တို့မှ Bluie West-8 အမည်ဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

အထင်ကရနေရာများမှာ အလွန်လှပတဲ့ ရေခဲမြစ် နဲ့ ရေခဲဆောင်များရှိရာ UNESCO စာရင်းဝင် Ilulissat Ice-fjord ၊ Uunartoq ရေပူစမ်း ၊ အက်စကီးမိုးတို့နယ်မြေတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Sermermiut ၊ မြို့တော် Nuuk ၊ ဂရင်းလန်အမျိုးသားပြတိုက် ၊ ဗိုက်ကင်းတို့ရဲ့ အဆောက်အဦးအပျက်အစီးတချို့ ၊ ဂရင်းလန် အရှေ့ပိုင်းက Tasiilaq မြို့ တို့ဖြစ်သည်။

ဝေလငါးကြည့်ခြင်း ၊ နှင်းစွပ်ဖားစီးခြင်း နှင့် ဥတ္တရအလင်းတန်းများကြည့်ခြင်းတို့သည် ဂရင်းလန်သို့သွားရောက်လည်ပတ်သူတိုင်း မလုပ်မဖြစ်လုပ်လေ့ရှိသည့် အရာများဖြစ်သည်။