အီရတ်နိုင်ငံမြောက်ပိုင်းမှာ မိုးခေါင်မှုကြောင့် ရေများခမ်းခြောက်သွားရာကနေ နန်းတော်အဆောက်အအုံပျက်တစ်ခုဟာ ပြန်ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်။ ပညာရှင်တွေလေ့လာမှုအရ သက်တမ်း နှစ်ပေါင်း ၃၄၀၀ ခန့်ရှိတဲ့ ဒီနန်းတော်အဆောက်အအုံဟောင်းကို Kurdistan ဒေသ Tigris မြစ်ကမ်းပါးမှာရှိတဲ့ မိုဆူးလ်ဆည် ထဲကနေ တွေ့ရှိခဲ့ရတာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတွေ့ရှိမှုအတွက် သုတေသနပညာရှင်တွေ စိတ်လှုပ်ရှားနေကြပြီး အကြောင်းကတော့ ဒီအဆောက်အအုံပျက်ဟာ ရှေးဟောင်းအင်ပါယာတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Mittani အင်ပါယာနဲ့ သက်ဆိုင်နေလို့ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
Mittani အင်ပါယာဟာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသမှာ ဘီစီ ၁၅၀၀ ကနေ ၁၃၀၀ အတွင်း ပေါ်ထွန်းခဲ့ဖူးတဲ့ အင်ပါယာတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။ အင်ပါယာရဲ့ အအောင်မြင်ဆုံးအချိန်ဟာ ဘီစီ ၁၄ရာစုခန့်မှာဖြစ်ပြီး မြို့တော်ကတော့ ခိုင်ဘာမြစ်ကမ်းပေါ်က Washukanni မြို့ဖြစ်ပါတယ်။ ယူဖရေးတီး နှင့် တိုက်ဂရန် မြစ်နှစ်သွယ်ပေါင်းဆုံရာ အရပ်မှာ မင်းမူခဲ့တဲ့ Mittani အင်ပါယာဟာ ဟစ်တိုက်တွေနဲ့ အဆီးရီးယန်းတို့ရဲ့တိုက်ခိုက်မှုကြောင့် အင်အားလျော့လာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးမှာတော့ အလယ်ပိုင်းအဆီးရီးယန်းအင်ပါယာရဲ့နယ်မြေတစ်ခုအဖြစ် သိမ်းသွင်းခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။
အခုပြန်လည်တွေ့ရတဲ့ ဒီနန်းတော်ဟောင်းဟာ အဲဒီ Mitani အင်ပါယာတန်ခိုးထွားစဉ်အခါက တည်ဆောက်ခဲ့တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။ နန်းတော်ပျက်အတွင်းမှာတော့ အနီ နဲ့ အပြာရောင်တွေနဲ့ ဆေးခြယ်ထားတဲ့ နံရံဆေးရေးပန်းချီများကို မပျက်မစီးသေးပဲ တွေ့ရှိရပါသေးတယ်။ ဒီနေရာမှာ နန်းတော်ရှိနေတယ်ဆိုတာကို ၂၀၁၀ခုနှစ်လောက်ကတည်းက သိရှိခဲ့ကြပေမယ့် ရေများရှိနေတဲ့အတွက်ကြောင့် လေ့လာခွင့်မရခဲ့ပဲ မိုးခေါင်ပြီး ဆည်ထဲကရေများလျှော့ကျသွားတဲ့ ယခုအခါမှ တူးဖော်လေ့လာခွင့်ရခဲ့ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
“အခုပြန်လည်တွေ့ရှိမှုဟာ ဒီဒေသရဲ့ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုတွေထဲမှာ အရေးအကြီးဆုံးတွေ့ရှိမှုဖြစ်တယ် ” လို့ကာ့ဒ်ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့ Hasan Ahmed Qasim က ဆိုပါတယ်။ နန်းတော်ဟောင်ကို မြစ်နဲ့ ၆၅ပေ သာ ကွာဝေးတဲ့နေရာမှာ တည်ဆောက်ထားခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ နံရံတွေကို ရွှံ့အုတ်တွေနဲ့ တည်ဆောက်ထားခဲ့တာဖြစ်ပြီး အဲဒီခေတ်ရဲ့ ဗိသုကာပညာရပ်တွေကို ပြန်လည်လေ့လာမှတ်တမ်းတင်ခွင့် ရခဲ့ကြပါတယ်။
ဂျာမနီနိုင်ငံ Tübingen တက္ကသိုလ်က အရှေ့အလယ်ပိုင်းလေ့လာရေး သုတေသနပညာရှင် Ivana Puljiz ကတော့ ဒီနန်းတော်ရဲ့အမည်ဟာ Kemune ဖြစ်ကြောင်းနဲ့ နန်းတော်နံရံအထူကို ရွှံ့အုတ်များနဲ့ အထူ ၆.၆ပေ အထိ တည်ဆောက်ထားတယ်လို့ ရှင်းပြခဲ့ပါတယ်။ ကျန်ရှိနေတဲ့ နံရံတချို့ရဲ့အမြင့်ဟာလည်း ၇ပေနီးပါးရှိနေပြီး အခန်းပေါင်းများစွာကို ခွဲပြီးတည်ဆောက်ထားခဲ့တာကို တွေ့ရှိခဲ့ကြပါတယ်။
ဒါ့အပြင် ရှေးခေတ်အဆီးရီးယန်းတို့ရဲ့ စာရေးနည်းဖြစ်တဲ့ ဖောင်းစာရေးနည်း cuneiform နဲ့ ရေးထားတဲ့ ရွံ့စေးပြား ၁၀ ချပ်ကိုလည်း တွေ့ရှိရပါသေးတယ်။ ဘာတွေရေးထားသလဲသိရဖို့ ရွံ့စေးပြားစာတွေကို ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး ဂျာမနီကိုပို့ကာ ဘာသာပြန်ခိုင်းထားတယ်လို့ သိရပါတယ်။ Mitani အင်ပါယာနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့ ဗိသုကာ ၊ စီးပွားရေး ၊ အုပ်ချုပ်ရေး စတဲ့ တစ်ခုခုကို ဒီစာတွေထဲကနေ တွေ့ရှိနိုင်ဖို့ မျှော်လင့်ထားကြပါတယ်။
လက်ရှိမှာတော့ သုတေသနပညာရှင်တွေဟာ ဒီနေရာကို အမြန်ဆုံး တူးဖော်လေ့လာရေးတွေကို လုပ်ဆောင်နေကြရပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ ရေပြန်လည်တက်လာတဲ့အခါ နန်းတော်ဟောင်းရှိရာနေရာကို ပြန်လည်ဖုံးလွှမ်းသွားနိုင်တာကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။
Ref
CNN : Ancient palace emerges from drought-hit Iraq reservoir
