ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံးမြို့တော် ဒမတ်စကတ် အကြောင်း သိကောင်းစရာ

ရေးသားသူ – အောင်ကောင်းထက် (GAD)

ဒမတ်စကတ်မြို့တော်(Damascus )ဟာဆိုရင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံရဲ့မြို့တော်ဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၃၀၀၀ ကာလလောက်ကတည်းက တည်ရှိနေတဲ့ကမ္ဘာကျော်မြို့တော်ကြီးတခုဖြစ်ပါတယ်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသရဲ့ အထင်ကရ သမိုင်းဝင်မြို့တော်ကြီးတွေအနက်က တခုအဖြစ် လည်းရှိနေပြီး အာဖရိကတိုက်နဲ့ အာရှတိုက်အကြား၊ အရှေ့နဲ့ အနောက်ကို ဆက်သွယ်ပေးထားတဲ့လမ်းဆုံနေရာမှာတည်ရှိနေတာဖြစ်သည့်အားလျော်စွာ ဒေသ(၂) ခုစလုံးရဲ့ယဉ်ကျေးမှု၊စီးပွားရေးဆိုင်ရာ အချက်အချာနေရာတခုလည်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာကာလကတည်းက မြို့တော်ရဲ့ကြီးကျယ်ခမ်းနားလှပမှုဆိုင်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါရပ်များစွာကို ရှေးစာဆိုကျော်တို့ကဗျာ၊လင်္ကာတွေသီကုံးရတဲ့အထိကို သမိုင်းဝင်ခဲ့တဲ့ကမ္ဘာ့မြို့တော်ကြီးတခုဆိုရင်လည်း မမှားပါဘူး။ ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ကို ရောက်ရှိလာတဲ့ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်ကခရီးသွားတွေက တော ကမ္ဘာမြေရဲ့အဖိုးတန်အမွေအနှစ်မြို့တော်ကြီးတခုအဖြစ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။

ဒီနေရာမှာမျှဝေပေးချင်တာကတော့ ဆီးရီးယား သဲကန္တာရအစွန်းပိုင်းဖြစ်သော စိမ်းလဲ့လဲ့ လွင်ပြင်တွင်တည်ရှိနေသည့် အားလျော်စွာကန္တာရတွင်းဖြတ်သန်းလာရတဲ့ အာရပ်ခရီး သွားတွေအကြား ထင်ရှားတဲ့ ဒမတ်စကတ်မြို့တော် ရဲ့စိတ်ဝင်စားစရာအချက်(၂၃)ချက်ဖြစ်ပါတယ်။

(၁) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ကိုတော့ ဆီးရီးယားတွေရဲ့ဒေသိယစကားနဲ့ဆိုရင် al-Sham လို့ခေါ်ဆိုပြီးအဓိပ္ပါယ်ကတော့ ရေပေါများတဲ့မြေ(သို့) မြောက်ဘက် လို့ဆိုပါတယ်။မြို့တော်တည်ရှိရာနေရာဟာ al-Fayha လိုပဲ အာရေဗီးကျွန်း ဆွယ်ကြီးနဲ့နီးကပ်စွာတည်ရှိနေပြီးသီးပင်စားပင်တွေ၊ သစ်ခွပန်းဥယျာဉ်များစွာနဲ့ သန့်ရှင်းတဲ့ လေကောင်းလေသန့်များစွာရရှိရာအရပ်ဖြစ်ပါတယ်။

(၂) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟာဆိုရင်  ဟိုးအရင်နှစ်ထောင်ချီကာလကနေ ယခုထိတိုင် တည်ရှိနေခဲ့တာကြောင့် တဆက်တည်းတည်ရှိခဲ့တဲ့ မြို့တော်တွေထဲမှာ ရှေးအကျဆုံးမြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရပါတယ်။

(၃) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟာအကျယ်အဝန်းအားဖြင့် (၄၁)စတုရန်းမိုင်(၁၀၅စတုရန်းကီ လိုမီတာ)အထိရှိကာ အခြေချနေထိုင်သူဦးရေ၂ သန်းခန့်နေထိုင်ပါတယ်။

(၄) တချိန်က ကြီးကျယ်ခမ်းနားခဲ့တဲ့ ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟာ အခြားကမ္ဘာကျော် ရှေးဟောင်းမြို့တော်ကြီးတွေ ဖြစ်တဲ့ ရောမ ၊ ဘဂ္ဂဒက် ၊ ကိုင်ရို ၊ အစ္စတန်ဘူလ် စတဲ့ မြို့ကြီးတွေနဲ့ မကြာခဏ နှိုင်းယှဉ်ဖော်ပြခြင်း ခံရလေ့ရှိပါတယ်။

(၅) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်အတွင်းမှာဆိုရင် ကွဲပြားတဲ့ခေတ်ကာလအသီးသီးက တည်ဆောက်ခဲ့ကြတဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံ (၁၂၅)ခုလောက်တည်ရှိပါတယ်။ ယင်း အနက်မှာတော့ အရှေ့အလယ်ပိုင်းသေရဲ့နာမည်ကျော် Assyrian sanctuaryနယ်မြေအနီး(၈)ရာစုလောက်က တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ Umayyads ဗလီကြီးကတော့အထင်ရှားဆုံးသော အဆောက်အအုံအဖြစ်တည်ရှိနေပါတယ်။

(၆) Umayyads ဗလီကြီးကိုတော့ Grand Mosque of Damascus လို့လည်းလူသိများပြီး ကမ္ဘာပေါ်မှာ ဗလီတွေအနက်မှာတော့ ရှေးအကျဆုံး နဲ့ အကြီးဆုံးသော အဆောက်အအုံတခုအဖြစ် ထင်ရှားခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဒီဗလီကြီးရဲ့ ကပ်လျက်မှာတော့ ကရူးဆိတ်စစ်ပွဲကာလအတွင်းက အလွန်ထင်ရှားခဲ့တဲ့ မွတ်ဆလင်ခေါင်းဆောင် ဘုရင် ဆလာဒင်ရဲ့ ဂူဗိမာန်တည်ရှိနေပါတယ်။

(၇) နာမည်ကျော်စစ်ဘုရင် Alaexander the Great ဟာ ဘီစီ(၃၃၃)ခုနှစ်လောက်မှာ ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီးနောက်မှာတော့ ဒမတ်စကတ်ဟာဆိုရင် ဟယ်လင်းနစ် ဂရိစာပေနဲ့ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ နယ်မြေအစိတ်အပိုင်းအဖြစ် ထောင်စုနှစ် ၁ခုနီးပါးရပ်တည်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

(၈) အလယ်ခေတ်ကာလတလျှောက်မှာဆိုရင်လည်း ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟာ ဒေသတွင်းလက်မှုပညာရပ် ထွန်းကားရာဗဟိုချက်မနေရာတခုအဖြစ်ရပ်တည်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ မြို့တော်အတွင်းမှာပဲ လက်မှုပညာရပ်ဆိုင်ရာ နယ်မြေအသီးသီး ခွဲခြားရပ်တည်ခဲ့ကာ လက်မှုပစ္စည်းကုန်သွယ်၊ ကူးသန်းတဲ့ လုပ်ငန်းများစွာဖွံဖြိုးခဲ့တဲ့ မှတ်တမ်းတွေရှိပါတယ်။

(၉) ဟယ်လင်းနစ် ၊ ရောမ ၊ ဘိုင်ဇန်တိုင်း နဲ့ အစ္စလာမ် တို့ရဲ့ဓလေ့ထုံးစံ၊ ယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ခေတ်စရိုက်ပုံစံများစွာဟာ ဒမတ်စကတ်မြို့တော်မှာဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး အစ္စလာမ်အဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့အထိမ်းအမှတ်၊အနုပညာတွေသာမက အစောပိုင်းကာလက အုပ်စိုးခဲ့တဲ့ရောမနဲ့ အရှေရောမအင်ပါယာ အမှတ်အသားအဆောက်အအုံတွေကိုလည်း ယနေ့တိုင် ဒမတ်စကတ်မြို့တော်မှာ တွေ့မြင်နိုင်ပါသေးတယ်။

(၁၀) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်အတွင်းမှာပဲ ဗလီပေါင်း(၂၀၀၀)ကျော်အထိတည်ရှိနေပြီး မြို့သူ/သားအများစုကလည်းအစ္စလာမ်ဘာသာဝင်တွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒါအပြင်ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်(၁၀)ရာခိုင်နှုန်းနဲ့ အခြားဂျူးမျိုးနွယ်စုတွေဟာလည်း ဒမတ်စကတ်မှာပဲ ငြိမ်းချမ်းစွာ အခြေချနေထိုင်ကြပါတယ်။

(၁၁) ကမ္ဘာပေါ်မှာသြဇာတိက္ကမကြီးမားတဲ့ အာရေဗီဘာသာအကယ်ဒမီဟာလည်း ဒမတ်စကတ်မြို့တော်မှာ (၁၉၁၉)ခုနှစ်ကတည်းကတည်ထောင်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး လက်ရှိအချိန်ထိ အရှေအလယ်ပိုင်းဒေသက အာရေဗီဘာသာစကားတက္ကသိုလ်တွေအနက်မှာတော့ ထိပ်တန်းနေရာမှာ ရပ်တည်နေဆဲဖြစ်ပါတယ်။

(၁၂) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ရဲ့အမျိုးသားပြတိုက်ကိုတော့ (၁၉၃၆)ခုနှစ်ကတည်းက စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာတလွှားက ထူးခြားဆန်းပြားတဲ့ ရှေးခေတ် လူ့အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းများစွာကို စုစည်းပြသထားပါတယ်။ အထူးသဖြင့် (၆)ရာစုကာလ လူယဉ်ကျေးမှုသမိုင်းကို ဖော်ညွှန်းပြသတဲ့ လူသားတွေဖန်တီးခဲ့တဲ့အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းလက်ရာတွေကို ပြသထားပါတယ်။

(၁၃) ၂၀ရာစုကာလ နောက်ဆုံးဆယ်စုနှစ်တွေကတည်းက ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ရဲ့ အနုပညာလက်ရာတိုးတက်မှုနှုန်းထားဟာ အလွန်ကိုမြင့်မားလာခဲ့ပါတယ်။ ယင်းမြို့တော်မှာဆိုရင် ဆီးရီးယားနိုင်ငံသားပညာရှင်တွေရဲ့လက်ရာတွေသာမက နိုင်ငံတကာ ပညာရှင်တွေရဲ့ အနုပညာဒီဇိုင်းလက်ရာပြခန်းများစွာတည်ရှိလို့နေပါတယ်။

(၁၄) ဒမတ်စကတ်မှာရှိတဲ့ Al-Assad အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်ဟာဆိုရင်(၁၉၈၄)ခုနှစ်ကတည်းကဖွင့်လှစ်ခဲ့တာဖြစ်ပြီး ဒေသတွင်းထင်ရှားတဲ့ လူသမိုင်းကြောင်းရေးရာ၊ စာပေ၊ ဂီတ၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ အထင်ကရ စာအုပ်စာတမ်းများစွာကို စုစည်းထားရှိပါတယ်။ အခြားသောနာမည်ကျော်စာပေဗိမ္မာန်များစွာဟာလည်း ဒမတ်စကတ်မြို့တော်မှာတည်ရှိနေပြီး ယင်းအနက် က al-Zahiriyyah အမျိုးသားစာကြည့်တိုက်ဟာဆိုရင်လည်း တန်ဖိုးကြီးစာကောင်းပေမွန်တွေနဲ့ ရှားပါးစာအုပ်များစွာကို ပိုင်ဆိုင်ထားပါတယ်။

(၁၅) အားကစားပြိုင်ပွဲတွေဟာဆိုရင်လည်း မြို့တော်ရဲ့လူကြိုက်များတဲ့အခမ်းအနား တွေဖြစ်ပါတယ်။ ဒမတ်စကတ်ရဲ့အတိတ်သမိုင်းတလျှောက်ကနေ ယနေ့အချိန်ထိလူကြိုက်အများဆုံးသော အားကစားကိုပြပါဆိုရင် ဘောလုံးအားကစားနည်းကို ညွှန်းဆိုပြသရမှာဖြစ်ပါတယ်။ နောက်ထပ်နာမည်ကျော်အားကစားနည်းတွေကတော့ ရေကူး၊ဘတ်စကတ်ဘော၊နပန်း၊ဘောက်ဆင်နဲ့ တင်းနစ်အားကစားတွေဖြစ်ကြပါတယ်။

(၁၆) ဒမတ်စကတ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး နောက်ထပ်လူသိနည်းတဲ့အချက်ကတော့ ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးသော စားသောက်ဆိုင်တွေ တည်ရှိနေတယ်ဆိုတဲ့အချက်ဖြစ်ပါတယ်။ Damascus Gate Restaurant ဆိုရင်အတွင်းအပြင်ထိုင်စရာခုံပေါင်း (၆၀၁၄)နဲ့ အကျယ်အဝန်း စတုရန်းပေ ၂၁၅၂၇၇ အထိအတိုင်းအတာ ရှိပါတယ်။

(၁၇) သမိုင်းတလျှောက် ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ရဲ့တန်ခိုးအာဏာအထွတ်အထိပ်ကို ရောက်ရှိတဲ့ကာလကိုပြပါဆိုရင်တော့ (၇)ရာစုအစပိုင်းကာလကိုညွှန်းဆိုရမှာဖြစ်ပြီး နာမည်ကျော် မွတ်စလင်အင်ပါယာဖြစ်တဲ့ Umayyad caliphate ရဲ့မြို့တော်ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

(၁၈) Umayyad caliphate ဟာဆိုရင်အစ္စလာမ်တွေအတွက် ဒုတိယမြောက် အင်ပါယာဖြစ်ခဲ့ပြီး ယင်းဖြစ်တည်ခြင်းကနေပဲ နောက်ထပ်အာရပ်မြို့တော်ကြီးတွေ ထပ်မံပေါ် ပေါက်ပြီး အာရပ်တွေရဲ့တန်ခိုးအာဏာ ထွန်းတောက်ဖို့ အကောင်းဆုံးသော့ချက်ဖြစ်ခဲ့ တယ်ဆိုရင်လည်း မမှားပါဘူး။

(၁၉) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟောင်း နံရံတွေထက်က အမှတ်အသားမျဉ်းတွေဟာဆိုရင် သမိုင်းတလျှောက် ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ရဲ့ကြွယ်ဝချမ်းသာတဲ့ ဂုဏ်အင်္ဂါရပ်ကို ကိုယ်စားပြုဖော်ပြပါတယ်။ မြို့တော်ဟောင်းရဲ့အသည်းနှလုံးလို့တင်စားခေါ်ဆိုကြတဲ့နေရာက အထိမ်းအမှတ်အဆောက်အအုံအများစုဟာ ဟယ်လင်းနစ်ခေတ် ဗိသုကာလက်ရာတွေဖြစ်ပြီး ယင်းကနေရောမခေတ်အနုပညာဒီဇိုင်းပုံစံ တွေနဲ့ထပ်မံပေါင်းစပ်ဖော်ကျူးကာ ဒမတ်စကတ်အတွက်သမိုင်းအမွေကိုဆက်ခံစေခဲ့တာ ကိုလည်းမြင်တွေ့ရပါတယ်။

(၂၀) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ရဲ့မြို့နံရံတွေ၊သမိုင်းဝင်အဆောက်အအုံတွေကိုတော့ ဆီးရီးယား အစိုးရက နိုင်ငံတော်အမွေအနှစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး ဥပဒေချမှတ်ပြီး အကာအကွယ်ပေးထားပါတယ်။

(၂၁) ဒမတ်စကတ်မြို့တော်ဟာဆိုရင် (၁၉၇၉)ခုနှစ်ကာလကတည်းက ယူနက်စကိုရဲ့ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရမဲ့ ကမ္ဘာအမွေအနှစ်နယ်မြေအဖြစ်သတ်မှတ်ခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။ (၂၀၁၃)ခုနှစ်ဇွန်လမှာတော့ ဆီးရီးယားစစ်ပွဲကြောင့် ဒမတ်စကတ်အပါအဝင်တနိုင်ငံလုံး မှာရှိတဲ့ ကမ္ဘာအမွေအနှစ်နယ်မြေအတွင်းကအဆောက်အအုံတွေအားလုံးဟာ အလွန်အန္တရာယ်ရှိတဲ့အခြေအနေကိုကျရောက်နေပြီဖြစ်ကြောင်း သတိပေးခဲ့ရပါတယ်။

(၂၂) ဆီးရီးယားနိုင်ငံရဲ့ Stock Exchange ဟာလည်း ဒမတ်စကတ်မြို့မှာသာတည်ရှိနေပြီးမြို့တော်ကို အစွဲပြုကာ ယင်းစကော့ရှယ်ယာဈေးကွက်ကို Damscus Stock exchange လို့ခေါ်ဆိုပါတယ်။

(၂၃) Economist မဂ္ဂဇင်းက ထုတ်ပြန်တဲ့ စာရင်းမှာတော့ မှာတော့ ကမ္ဘာမြို့တော်ကြီး(၁၄၀) အနက် ဒမတ်စကတ်ဟာ နေချင်ဖွယ် မကောင်းဆုံးသောမြို့အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်းခံခဲ့ရပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ ပညာရေး၊ကျန်းမာရေးနဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံနည်းပါး/ အဆင့်မမီတာကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါအပြင်ပြည်တွင်း အခြေအနေကလည်း မကြာခဏပေါက်ကွဲမှုတွေ ပစ်ခတ်မှုတွေနဲ့အတူ အချိန်မရွေး လုံခြုံမှု မရှိတဲ့အနေအထား မှာဖြစ်နေလို့ပါ။

ဒါပေမဲ့ အာရပ်ကမ္ဘာအတွက်တော့ ဒမတ်စကတ် မြို့တော်ဟာ အဓိကယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်အသိုက်အမြုံတခုအဖြစ်တော့ဆက်လက် တည်ရှိလို့နေသေးတာကြောင့် အရှေအလယ်ပိုင်းရဲ့ အထင်ကရနေရာတခုဖြစ်တာကို တော့ ဘယ်သူမှ ငြင်းပယ်လို့မရနိုင်ပါဘူး။